Εκφυλιστικές παθήσεις σπονδυλικής στήλης: από τη δισκοπάθεια στη στοχευμένη χειρουργική

Ο πόνος στη μέση και τον αυχένα αποτελεί μία από τις συχνότερες αιτίες απώλειας λειτουργικότητας και ποιότητας ζωής. Η εκφυλιστική νόσος του μεσοσπονδύλιου δίσκου, οι δισκοκήλες και η σπονδυλική αστάθεια οδηγούν σε ριζοπάθειες, αιμωδίες, αδυναμία και περιορισμό της κινητικότητας. Η τεκμηριωμένη συντηρητική αντιμετώπιση (φυσικοθεραπεία, εργονομία, στοχευμένη φαρμακευτική αγωγή, εγχύσεις) προηγείται. Όταν όμως ο πόνος επιμένει, υπάρχει νευρολογικό έλλειμμα ή εμφανίζεται μηχανική αστάθεια, οι ελάχιστα επεμβατικές τεχνικές προσφέρουν ουσιαστική λύση.

Η ενδοσκοπικη δισκεκτομη επιτρέπει την αφαίρεση της δισκοκήλης μέσα από μικροσκοπική τομή, με ελάχιστο τραυματισμό των ιστών, χαμηλότερο μετεγχειρητικό πόνο και ταχεία επάνοδο. Με σύγχρονη νευροπλοήγηση και ακτινοσκόπηση, η πρόσβαση είναι ακριβής και το αποτέλεσμα προβλέψιμο. Σε κεντρικές ή μεγάλου όγκου κήλες, εναλλακτική παραμένει η μικροδισκεκτομή με μικροσκόπιο. Στον αυχένα, η αυχενική δισκεκτομή μέσω πρόσθιας προσπέλασης αποσυμπιέζει το νωτιαίο μυελό και τις ρίζες, με δυνατότητα τοποθέτησης κλωβού (cage) ή τεχνητού δίσκου, ανάλογα με την ηλικία, την κινητικότητα του επιπέδου και τη συνολική ευθυγράμμιση.

Όταν συνυπάρχει αστάθεια, σπονδυλολίσθηση, προχωρημένη εκφύλιση σε πολλαπλά επίπεδα ή παραμορφώσεις, η σπονδυλοδεσία αποκαθιστά την ευθυγράμμιση και σταθεροποιεί τα τμήματα. Η σταθεροποίηση με βίδες και ράβδους, σε συνδυασμό με οστικό μόσχευμα ή υποκατάστατα, επιτυγχάνει την οστική γέφυρα που εξαλείφει τον παθολογικό μικρο-κινητισμό. Νεότερες τεχνικές MIS (minimally invasive spine) περιορίζουν την απώλεια αίματος και επιταχύνουν την κινητοποίηση, ενώ η διεγχειρητική νευροπαρακολούθηση μειώνει τον κίνδυνο νευρολογικών επιπλοκών.

Ενδεικτικό περιστατικό: άτομο 44 ετών με οσφυοϊσχιαλγία και αδυναμία ραχιαίας κάμψης του ποδιού λόγω L5–S1 κήλης. Παρά την εντατική συντηρητική αγωγή, η συμπτωματολογία επέμεινε. Με ελάχιστα επεμβατική δισκεκτομή αφαιρέθηκε ο υπαίτιος δισκικός ιστός, επιτυγχάνοντας άμεση υποχώρηση του ριζιτικού πόνου. Η εκπαίδευση σε σωστή στάση, ενδυνάμωση κορμού και έλεγχος σωματικού βάρους μείωσαν τον κίνδυνο υποτροπής. Σε επαναλαμβανόμενες κήλες ή συνοδό αστάθεια, συζητείται η συμπληρωματική σπονδυλοδεσία για διαρκές αποτέλεσμα.

Όγκοι και κύστεις του εγκεφάλου: εξατομίκευση από τη διάγνωση μέχρι τη θεραπεία

Οι ενδοκρανιακές βλάβες ποικίλλουν από καλοήθεις κύστεις έως διηθητικούς όγκους. Το γλοίωμα εγκεφάλου αποτελεί όγκο των γλοιακών κυττάρων με διαφορετικούς βαθμούς κακοήθειας. Η μαγνητική τομογραφία με σκιαγραφικό, η λειτουργική MRI, η διάχυση και η φασματοσκοπία βοηθούν στην απεικονιστική τυποποίηση και στον προεγχειρητικό σχεδιασμό. Η μέγιστη ασφαλής εκτομή, συχνά με αφύπνιση (awake craniotomy) όταν ο όγκος γειτνιάζει με περιοχές λόγου ή κίνησης, παραμένει ακρογωνιαίος λίθος της αντιμετώπισης. Η μοριακή παθολογία (IDH, 1p/19q, MGMT) καθοδηγεί την πρόγνωση και τις επικουρικές θεραπείες (χημειοθεραπεία με τεμοζολομίδη, ακτινοθεραπεία).

Τα μηνιγγιώματα εγκεφάλου είναι κατά κανόνα καλοήθη εξωπαρεγχυματικά νεοπλάσματα που αναπτύσσονται από τις μήνιγγες. Η συμπτωματολογία περιλαμβάνει κεφαλαλγία, επιληπτικές κρίσεις ή εστιακά νευρολογικά ελλείμματα, ανάλογα με την εντόπιση. Στόχος είναι η ολική εκτομή (βαθμός Simpson), που μειώνει τον κίνδυνο υποτροπής. Σε δύσκολες ανατομικές θέσεις (π.χ. βάση κρανίου) όπου η πλήρης αφαίρεση ενέχει αυξημένο κίνδυνο, η υβριδική προσέγγιση με μερική εκτομή και στερεοτακτική ακτινοχειρουργική προσφέρει υψηλά ποσοστά ελέγχου.

Η αραχνοειδής κύστη είναι συχνά συγγενής, γεμάτη με ΕΝΥ και μπορεί να παραμένει ασυμπτωματική. Όταν προκαλεί πίεση σε παρακείμενες δομές ή υδροκεφαλία, εφαρμόζονται ελάχιστα επεμβατικές τεχνικές: ενδοσκοπική διαφύσηση (fenestration) προς τις βασικές δεξαμενές ή το κοιλιακό σύστημα, ή παροχέτευση με βαλβίδα σε επιλεγμένες περιπτώσεις. Η απόφαση βασίζεται σε μέγεθος, εντόπιση, ρυθμό αύξησης και κλινική εικόνα. Η μετεγχειρητική παρακολούθηση με MRI διασφαλίζει την αποτελεσματική αποσυμπίεση και τον έγκαιρο εντοπισμό υποτροπών.

Παράδειγμα από την κλινική πράξη: νεαρός με ανθεκτικές κεφαλαλγίες και επεισόδια ζάλης διαγνώστηκε με κύστη μέσης κρανιακής βόθρας. Επιλέχθηκε ενδοσκοπική fenestration μέσω μικρής κρανιοτομίας, με άμεση μείωση της πίεσης και ύφεση των συμπτωμάτων. Σε όγκους που εγγίζουν κρίσιμες λειτουργικές οδούς, η προεγχειρητική χαρτογράφηση με διεγχειρητική νευροπαρακολούθηση και διεγχειρητικό υπερηχογράφημα ή MRI ενισχύουν την ακρίβεια και την ασφάλεια της εκτομής.

Επείγουσες αγγειακές και λειτουργικές νευρολογικές καταστάσεις: διάκριση, ταχύτητα και στόχευση

Το επισκληρίδιο αιμάτωμα και το υποσκληρίδιο αιμάτωμα αποτελούν κρίσιμες αιτίες αυξημένης ενδοκράνιας πίεσης μετά από κρανοεγκεφαλική κάκωση. Το πρώτο συνδέεται συχνά με ρήξη της μέσης μηνιγγικής αρτηρίας και μπορεί να παρουσιάζει το κλασικό “lucid interval” πριν από ταχεία επιδείνωση. Το δεύτερο αφορά συλλογή αίματος μεταξύ σκληράς και αραχνοειδούς, συνήθως φλεβικής προέλευσης, συχνότερο σε ηλικιωμένους ή σε λήψη αντιπηκτικών. Η επείγουσα αξονική τομογραφία θέτει τη διάγνωση. Η θεραπεία στο επισκληρίδιο αιμάτωμα είναι άμεση κρανιοτομία και εκκένωση, συχνά σωτήρια. Στο οξύ υποσκληρίδιο αιμάτωμα, απαιτείται χειρουργική αποσυμπίεση όταν υπάρχει σημαντική μάζα ή νευρολογική επιδείνωση, ενώ στα χρόνια υποσκληρίδια η παροχέτευση με οπές τρυπανισμού έχει υψηλά ποσοστά επιτυχίας.

Το τρίδυμο νεύρο είναι υπεύθυνο για την αισθητικότητα του προσώπου, και η νευραλγία του χαρακτηρίζεται από αιφνίδιο, ηλεκτριζόμενο πόνο σε μία ή περισσότερες κατανομές του. Η αρχική αντιμετώπιση περιλαμβάνει καρβαμαζεπίνη ή οξκαρβαζεπίνη. Σε ανθεκτικές περιπτώσεις, η μικροαγγειακή αποσυμπίεση (MVD) απομακρύνει το αγγείο που ερεθίζει τη ρίζα του νεύρου στην παρεγκεφαλο-γεφυρική γωνία, προσφέροντας μακροχρόνια ανακούφιση χωρίς μόνιμη απώλεια αισθητικότητας. Εναλλακτικές είναι οι διαδερμικές τεχνικές (θερμοπηξία γαγγλίου Gasser, γλυκερόλη, μπαλόνι) και η στερεοτακτική ακτινοχειρουργική, προσαρμοσμένες στο προφίλ κινδύνου του ασθενούς.

Η νόσος Πάρκινσον είναι προοδευτική διαταραχή του κινήματος με τρόμο ηρεμίας, βραδυκινησία, δυσκαμψία και διαταραχές ισορροπίας. Η εξατομίκευση της φαρμακοθεραπείας (λεβοντόπα, αγωνιστές ντοπαμίνης, αναστολείς MAO-B) είναι κρίσιμη, αλλά με την πάροδο του χρόνου εμφανίζονται κινητικές διακυμάνσεις και δυσκινησίες. Η εν τω βάθει εγκεφαλική διέγερση (DBS) των πυρήνων STN ή GPi αποτελεί ισχυρό εργαλείο όταν τα συμπτώματα δεν ελέγχονται επαρκώς ή οι παρενέργειες είναι περιοριστικές. Με στερεοτακτική στόχευση, μικροηλεκτροφυσιολογική καταγραφή και προσαρμογή παραμέτρων, το DBS μειώνει τον τρόμο και τις διακυμάνσεις, βελτιώνοντας την καθημερινή λειτουργικότητα. Η διεπιστημονική φροντίδα περιλαμβάνει φυσικοθεραπεία, λογοθεραπεία και εργοθεραπεία για διατήρηση της ανεξαρτησίας.

Ρεαλιστικό σενάριο: ηλικιωμένος σε αντιπηκτική αγωγή με κεφαλαλγία και προοδευτική σύγχυση διαγιγνώσκεται με χρόνιο υποσκληρίδιο αιμάτωμα. Η στοχευμένη αναστροφή της αντιπηκτικής δράσης, η ελάχιστα επεμβατική παροχέτευση και η προσεκτική μετεγχειρητική ρύθμιση της πίεσης εξασφάλισαν πλήρη νευρολογική αποκατάσταση. Παράλληλα, ασθενής με ανθεκτική νευραλγία του τριδύμου μετά από πολυετή φαρμακευτική αγωγή υποβλήθηκε σε μικροαγγειακή αποσυμπίεση με άμεση και διαρκή ανακούφιση, υπογραμμίζοντας την αξία της σωστής επιλογής θεραπείας με βάση τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά κάθε περίπτωσης.

Helio Paredes

Mexico City urban planner residing in Tallinn for the e-governance scene. Helio writes on smart-city sensors, Baltic folklore, and salsa vinyl archaeology. He hosts rooftop DJ sets powered entirely by solar panels.